Fidye ile Fitre Arasındaki Fark Nedir?

20-02-2025

İslam dini, ruhaniyeti güçlendirmek ve toplumda yardımlaşma duygusunu pekiştirmek adına bizleri çeşitli ibadet ve yükümlülüklerle buluşturur. Bu kapsamda karşımıza çıkan fidye ve fitre, sıklıkla karıştırılan fakat birbirinden farklı anlam ve amaçlar taşıyan dinî terimlerdir. Bu yazımızda fidye ve fitrenin ne olduğunu, kimlere ve nasıl verildiğini ve aralarındaki farkları detaylı bir şekilde ele alacağız.

Fidye Nedir?

Fidye, kelime anlamı itibarıyla "bir kişinin sıkıntılı bir durumdan kurtulması için ödenen bedel" olarak ifade edilir. Dinî bir terim olarak ise çeşitli ibadetlerin yerine getirilememesi hâlinde ödenmesi gereken mali bedel anlamına gelir. Fidye genellikle oruç ve hac gibi ibadetleri yerine getiremeyen kişilerin bu eksiklerini telâfi etmek amacıyla verilir. İslami literatürde "fidâ" kökünden türeyen kavram, aynı zamanda Kur'an-ı Kerim'de de geçmektedir:

“Oruca güç yetiremeyenler için bir yoksulu doyuracak kadar fidye vardır...” (Bakara Suresi, 2/184)

Bu ayete göre fidye, oruç tutamayan veya tutamayacak durumda olan kişiler için bir ibadet telâfisi olarak belirlenmiştir. Yine hac sırasında bazı farzların yapılamaması gibi durumlar da fidyenin verilmesini gerektirir. Örneğin sağlık sorunları nedeniyle oruç tutamayan yaşlılar veya kronik hastalar, her bir oruç günü için bir fakiri doyuracak kadar fidye verirler.

Fidye Kimlere Verilir?

Fidye, temel olarak yardıma muhtaç Müslümanlara verilmelidir. Aşağıda sıralanan kişilere fidye verilmesi dinen uygundur:

- Fakir ve muhtaç durumda olan kimseler

- Yetim ve öksüz çocuklar

- Savaş mağdurları

- Doğal afetlerden etkilenen insanlar

- Öğrenciler ya da ilim tahsil eden kimseler

Fidyenin verilişinde gizlilik esastır. Bu yardımın, kişinin gururunu kırmadan yapılması gerekir. Ancak anne, baba ve çocuk gibi doğrudan soy ilişkisi bulunan kişilere fidye verilmesi uygun görülmez. Bu durumda yapılan yardımlar "fidye" kapsamında kabul edilmez.

Fidye Ne Zaman Verilir?

Fidye genellikle Ramazan ayı içerisinde, tutulamayan oruçlara karşılık olarak verilse de; fidye ödemenin net bir zaman kısıtlaması yoktur. İhtiyaç sahipleri bulunduğu sürece yılın herhangi bir döneminde ödeme yapılabilir.

Fitre Nedir?

Fitre ya da tam adıyla fıtır sadakası, her Müslümanın Ramazan ayında vermesi gereken bir sadakadır. Fitre, kişinin Allah’ın kendisine bahşettiği nimetlere şükür ifadesi olarak fakirlere sunulan maddî bir yardımdır. Bu sadakanın amacı, Ramazan ayı boyunca tutulan orucun sevabını artırmak ve ihtiyaç sahiplerinin bayram sevincine ortak olmasını sağlamaktır. Din İşleri Yüksek Kurulu tarafından yayınlanan tanıma göre fitre “kişinin ve ailesinin Ramazan ayını sağlıkla idrak etmelerine karşılık, şükür amacıyla verilir.”

Peygamber Efendimiz (s.a.v.), fitrenin Ramazan Bayramı namazı kılınmadan önce verilmesini tavsiye etmiş ve bunu sevap kazanmada önemli bir fırsat olarak göstermiştir.

Fitre Kimlere Verilir?

Fitre de tıpkı fidye gibi yardıma muhtaç kişilere verilmelidir. Ancak bu yardımlar şu kişilere yapılamaz:

- Anne, baba, büyükanne ve büyükbabalar

- Çocuklar ve torunlar

- Eşler

Bunun dışında yakın akrabalar, komşular veya tanıdıklardan fitre alabilecek durumda olanlara öncelikli tercih olarak bağışta bulunulabilir. Ayrıca fitre, bağış kuruluşları aracılığıyla dünyanın dört bir yanındaki yardıma ihtiyaç duyan insanlara da ulaştırılabilir.

Fitre Nasıl Hesaplanır?

Fitre miktarı, bir kişinin günlük gıda ihtiyacını karşılayacak tutar üzerinden hesaplanır. Din İşleri Yüksek Kurulu tarafından her yıl asgari fitre miktarı açıklanır. 2025 yılı itibarıyla bu tutar kişi başı 180 TL olarak belirlenmiştir. Maddi durumu elverişli olan kişiler, söz konusu asgarî tutarın üzerinde fitre verebilir ve daha fazla kişinin ihtiyaçlarını karşılamaya vesile olabilir.

Fitre, Ramazan orucunun sevabını tamamlamak ve Allah’a şükretmek amacıyla verilen bir sadakadır. Yardımlaşma ve dayanışma ruhunu güçlendiren ibadet, toplumsal birlikteliğe önemli bir katkı sağlar. Özellikle yoksulların bayram sevincine ortak edilmesi, İslam’da kardeşlik bilincini canlı tutar.

Fidye ve Fitre Arasındaki Farklar Nelerdir?

Fidye ve fitre, amaç ve bağışlanma sebepleri açısından farklılık gösterir:

- Fidye, yerine getirilemeyen ibadetlerin telafisi; fitre ise Ramazan’da oruç ibadetiyle elde edilen sevabın teşekkür ifadesidir.

- Fidye, oruç tutamayacak durumda olan kişilere mahsustur. Fitre ise maddi durumu iyi olan her Müslümanın üzerine vacip olan bir sadakadır.

- Fidye, yılın herhangi bir döneminde verilebilir. Fitre ise Ramazan ayında veya Bayram namazından önce verilmelidir.

- Her iki sadaka için de belirlenen asgari miktar aynıdır. Ancak fidye oruç günleri ile çarpılarak hesaplanır.

- Her iki bağış da doğrudan nakit olarak veya gıda yardımı şeklinde yapılabilir.

İslamiyet yardımlaşmayı temel bir değer olarak benimser. Fidye ve fitre gibi bağışlar hem veren kişi için hem de alan kişi için ruhsal bir neşe kaynağıdır. Veren kişi, paylaşmanın huzurunu yaşarken alan kişi, ibadet neşesinden mahrum kalmamaktadır. Peygamber Efendimizin (s.a.v.) "Komşusu açken tok yatan bizden değildir!" hadisi, bu bağışların aslında İslami toplulukları ayakta tutan temel taşlardan biri olduğunu gösterir.

Fidye ve fitre bağışlarınızı ihtiyaç sahiplerine ulaştırmanın en güvenilir yollarından biri de güvenilir hayır kurumlarını tercih etmektir. Deniz Feneri Derneği, her yıl milyonlarca yoksula umut ışığı olmakta ve bağışları gerçek ihtiyaç sahiplerine ulaştırmaktadır. Siz de fidye ya da fitre bağışınızı Deniz Feneri Derneği aracılığıyla yaparak yetimlerin yüzünü güldürebilir, mazlum coğrafyaların yaralarına merhem olabilir ve Allah’ın rızasını kazanabilirsiniz.

Bağış yapmak için Deniz Feneri Derneği web sitesine girerek online bağış seçeneğini kullanabilir veya doğrudan şubelerine ulaşabilirsiniz. Yaptığınız her bağış, bir ihtiyaç sahibinin duasını almanıza ve sevap hanenizin güzelliklerle dolmasına vesile olacaktır. Unutmayın, hayırlarda acele etmek sünnettir!